De natuur biedt een eindeloze rijkdom aan gezondheid bevorderende planten en geneeskrachtige kruiden. De interesse van mensen in geneeskrachtige kruiden groeit. Maar bij welke kwalen kun je deze kruiden gebruiken? Welke delen gebruiken we? En hoe zit het met de geschiedenis van geneeskrachtige kruiden? Door middel van deze blog willen wij 10 geneeskrachtige kruiden onder de aandacht brengen.

Nummer 10: Goudsbloem

In het Latijn heet de goudsbloem ‘Calendula Officinalis’. De oorspronkelijke calendula’s stonden in Zuid-Europa. Maar deze akkergoudsbloem komt in het wild haast niet meer voor. De goudsbloem wordt in de keuken vers of gedroogd gebruikt in soepen. De bloemen kunnen ook gebruikt worden als gele kleurstof. Als geneeskrachtige kruid is de bloem goed voor:

• Voeten (Zwemmerseczeem, huidschimmel, wratten, eelt en likdoorns)
• Mond en keel (Keelontsteking, keelpijn, amandelontsteking, spruw en aften)
• De huid (Schaafwonden, snijwonden, psoriasis, insectenbeten en eczeem)
• Het spijsverteringsstelsel (Maagzweren, maagdarmkrampen en darmontsteking)

Je kunt goudsbloem extract halen, dat erg goed werkt tegen een droge huid. Maar je hebt het ook in crème-vorm. De crème wordt gebruikt als wondzalf en verzacht en ontsmet tegelijkertijd. Goudsbloemcrème werkt wond-helend, kalmerend en zelfs antiseptisch.

De eerste keren dat er over Goudsbloemen werd geschreven, was in de 16^e eeuw door de Grieken. De Goudsbloem werd in mythes verbonden aan dankbaarheid en liefdevolle herinneringen. In ons land werd de goudsbloem geassocieerd met de dood en was deze naast een symbool van welvaart, ook symbool voor bedroefdheid en verontrusting.

Nummer 9: Kamille

In het Latijn heet deze plant ‘Matricaria Recutita’. Deze geneesplant groeit over de hele wereld, behalve in tropische gebieden en poolgebieden. Het is duizenden jaren gebruikt als geneeskruid en vandaag de dag is het nog steeds een populair geneeskrachtig middel. Deze plant wordt niet vaak in de keuken gebruikt. Als geneeskrachtig kruid is kamille goed voor:

• De zenuwen (Rusteloosheid, stress, prikkelbaarheid, angst, boosheid en irritatie)
• Maag en darmen (Zuurbranden, opgeblazen buikgevoel, braken en maagzweren)
• Verkoudheid (Koorts, loopneus, zere keel, verstopte neus en vermoeidheid)
• Uitwendig gebruik (Gorgelen bij keelpijn, crèmes bij huidaandoeningen en olie bij een droge huid)

Door de eeuwen heen werd kamille voorgeschreven tegen vrouwenkwalen. Het plantje staat ook bekend als plantendokter. Als kamille ernaast wordt geplant, knappen zieke plantjes helemaal op. Het is dan ook niet vreemd dat in 1987 kamille werd uitgeroepen tot ´Geneeskrachtige Plant van het Jaar´.

De wetenschap heeft de koortswerende werking van kamille onderzocht. En het bleek dat kamille inderdaad effectief is. Ook prezen vele geneeskundige grootheden uit het oude Griekenland kamille om haar medicinale werkingen.

Nummer 8: Echinacea

De Latijnse naam voor deze plant is ‘Echinacea Purpurea’. In Nederland wordt de naam Zonnehoed gebruikt en is hij veel te vinden als sierplant in tuinen.Noord Amerikanen aten ze als eerste de wortel tegen diverse aandoeningen. De bloem heet purpurea vanwege zijn kenmerkende purperrode kleur. De plant wordt al eeuwen gebruikt om zijn geneeskrachtige eigenschappen. De wortel is het meest voedzame deel van de Echinacea. Als geneeskrachtig kruid is de Echinacea goed voor:

• De huid (Eczeem, koortsblaasjes, acné, psoriasis, zweren en ontstoken wonden)
• Keel, neus en oor (Verminderde weerstand, keelpijn, griep, oorontsteking en luchtwegeninfectie)
• Vrouwenkwalen (Candida-vaginitis, eileiderontsteking, en baarmoederontsteking)
• Urineweginfecties (Blaasontsteking, prostaatontsteking, nierontsteking en plasbuisontsteking)

In Noord Amerika gebruikten ze de Echinacea om op te kauwen, omdat dit helpt tegen keelpijn, tandpijn en abcessen in de mond. Rond 1880 onderzocht westerse arts H.C.F. Meyer de plant, en liet andere artsen de genezende werking zien. In de twintigste eeuw stond de plant vooral bekend om zijn immuun stimulerende werkzaamheid.

Ook bevat de wortel van de plant goede vetzuren. De wortel heeft namelijk alfa-linoleenzuur in zich. Alfa-linoleenzuur is een essentiële vetzuur. Deze zuren zijn nodig voor een lichaam om goed te functioneren maar kunnen niet in het menselijk lichaam zelf aangemaakt worden. Dat maakt de wortel een uitstekende bron van goede voedingsstoffen.

Nummer 7: Valeriaan

De officiële naam van valeriaan is Valeriana Officinalis. Valere bekent in het Latijn ´gezond zijn´. In vele landen is valeriaan verbonden aan de kat. Katten zijn namelijk gek op valeriaanwortel. De wortels zijn het enige deel wat gebruikt wordt voor. Deze wordt zowel droog als vers gebruikt. Het wordt in kleine hoeveelheden gebruikt in vruchtendranken, ijs en snoep. Maar het beste kun je van Valeriaan thee zetten voor het medicinale effect. Dan is valeriaan namelijk goed bij:

• Zenuwen (Stress, rusteloosheid, hartkloppingen, concentratieproblemen en bezorgdheid)
• Moeheid (Irritatie door slaaptekort, vermoeide ogen, bleek zien, sloomheid)
• Krampen (Nekpijn, rusteloze benen, menstruatiepijn en spijsverteringsstoornissen)
• Ontwenningsverschijnselen (Ontwenning van nicotine en middelen zoals benzodiazepine)

Valeriaan wordt al in de 5^e eeuw v.Chr. gebruikt als kalmerend en ontspannend middel. In de Middeleeuwen gebruikte men het middel bij epilepsie en een overmatige prikkelingen. Tijdens de eerste wereldoorlog werd valeriaan onder andere gebruikt om de bevolking te kalmeren. De geur van valeriaanwortel vinden mensen meestal niet lekker ruiken. Maar de geur is wel zeer aantrekkelijk voor katten, ratten, muizen en andere knaagdieren.

Valeriaan staat vooral bekend om zijn werking op de slaap. Het is het beste als het gedurende twee tot vier weken wordt ingenomen. Het werkt dus niet gelijk na de eerste inname. Het voordeel van valeriaan is dat je gewoon helder weer opstaat. Je hebt geen last van gewenning of verslaving zoals bij sommige chemische slaapmiddelen.

Nummer 6: Lavendel

‘Lavandula angustifolia’, oftewel lavendel, staat bekend om zijn paarse bloemen en lekkere geur. Door die lekkere geur wordt het vaak gebruikt in zeepproducten. Je kunt het echter ook eten en je kunt er zelfs limonade van maken. De geneeskrachtige ingrediënten van lavendel zijn vooral te vinden in de etherische oliën van de bloemen. De lavendel kan inwendig worden gebruikt in de vorm van capsules en tabletten. En de tinctuur van lavendel heeft positieve effecten op de huid door het op te smeren. Lavendel ’s geneeskrachtige werking komt vooral tot zijn recht bij:

• Spanningsklachten (Hoofdpijn, nekpijn, nervositeit, hoge bloeddruk en angst)
• Maag en darmen (Eetlustverlies, opgeblazen gevoel, buikpijn en verstoppingen)
• De huid (Acné, droge hoofdhuid, littekens, eczeem en geïrriteerde huid)

Lavendel verlicht en versnelt cel productie. Daardoor kan het jeuk verlichten en gaat het huidveroudering tegen. Dit is omdat de lavendelolie de aanmaak van collageen versnelt en zo de huid elastischer maakt.

Lavendel is oorspronkelijk afkomstig uit het Middellandse Zeegebied, en is zo rond het jaar 1000 door monniken geïntroduceerd. In de Middeleeuwen werd het gebruikt tegen stank en ongedierte. Lavendel begon na de 16^e eeuw gebruikt te worden zoals het vandaag de dag voornamelijk bekend staat, als geur in bad etc. De Franse parfumindustrie heeft ook flink gebruik gemaakt van lavendel.

Nummer 5: Sint-janskruid

Het sint-janskruid (Hypericum perforatum) is bekend omdat het de stemming verbeterd. Sint-janskruid beïnvloedt de lichaamseigen stoffen die een rol spelen bij emoties, in de hersenen. Sint-janskruid vermindert de werking wel van sommige medicijnen. Daarom raden wij aan om met je arts of apotheker in gesprek te gaan voordat je deze combinatie gaat gebruiken. Dit middel kun je gebruiken bij:

• Infecties (Herpes simplex, klier-koorts, en griep)
• Depressie (Vermoeidheid, gewichtsverandering, duizeligheid, neerslachtigheid en concentratieproblemen)
• Huidproblemen (Wonden, winterhanden, zweren, brandblaren en zelfs splinters)

Sint-Janskruid olie wordt uitwendig gebruikt. Ook kan deze kruid producten geel kleuren. De thee van Sint-Janskruid moet je niet drinken voor de smaak. Het gebruik van Sint-Janskruid in de keuken komt haast niet voor.

Wel staat het al heel lang bekend om zijn medicinale gebruik. In het oude Griekenland gebruikten artsen het voor heel wat aandoeningen. In de middeleeuwen hingen mensen Sint-Janskruid op hun zolders omdat ze hiermee dachten kwade geesten en heksen te verjagen.

Nummer 4: Rozenbottel

De Latijnse naam voor rozenbottelstruik is Rosa Canina; dat betekent ´Roos van de Hond´. De naam stamt af van het gebruik om de beet van een dolle hond te behandelen. Rozenbottel zorgt voor een betere weerstand. Dit komt door de hoeveelheid gezonde voedingsstoffen.  Er zit 10 keer zoveel vitamine C in een rozenbottel als in sinaasappel. Daarnaast ontdekten mensen dat er vitamine A, B en het mineraal kalium in rozenbottel zit. Rozenbottel wordt als geneeskrachtig middel gebruikt bij:

• Vitaminegebrek (Vermoeidheid, voorjaarskuren, scheurbuik, bloedend tandvlees en verminderde wondgenezing)
• Weerstandsverbetering (Infectieziekten, koorts, verkoudheid en luchtwegenaandoeningen)
• Artrose en artritis (Kraakbeenschade, gewrichtspijn, zenuwpijn en ontsteking van de slijmvlieslaag)

Er is ontdekt dat 2000 jaar geleden men al rozenbottel at. De resten van rozenbottel zijn gevonden in potten uit die tijd. Dit is ook niet heel gek aangezien de roos al sinds oudsher een veel ingezette plant is. De roos wordt in geneeskunde al vanaf de 13^e eeuw gebruikt.

Rozenbottel wordt sinds de 17^e eeuw gebruikt als oogbad tegen oogbindvliesontsteking. Vlak voor de tweede wereldoorlog ontdekten wetenschappers hoe gunstig rozenbottel (door zijn vitamines) is voor de weerstand. Daarom maakte ze van de rozenbottel siroop. Deze kun je nog steeds halen in de supermarkt maar alleen in afgezwakte vorm.

Nummer 3: Hennep

Hennep (cannabis) is in Nederland als medicijn alleen op recept verkrijgbaar in de apotheek. Het staat dan ook voornamelijk bekend om zijn mogelijke recreatieve gebruik. Het is wel een oeroude medicinale plant. Hennep heeft een pijnstillende werking. Wel is het belangrijk om te vermelden dat er veel verschillende soorten pijn zijn, en deze reageren allemaal anders op hennep. Bij verschillende aandoeningen kan hennep verlichting geven, zoals bij:

• Pijn (Ontstekingen, spastische pijn, migraine, gewrichtsaandoeningen en bij chronische pijn door aids of kanker )
• Eetstoornissen (Bij boulimia en anorexia als eetlustopwekker)
• Longziektes (Vermindert de hoest bij bronchitis en astma-aanvallen maar kan bij mensen die het niet medicinaal gebruiken deze ziektes juist veroorzaken).

Medicinaal gebruik van hennep bestaat al sinds 5000 jaar geleden. Een Chinese keizer zorgde voor de eerste vermelding hiervan. Hij raadde toen al hennep aan als genezend middel. Er is zelfs een referentie naar hennep in de bijbel. Over een recept voor huidolie schreven ze in het oude testament. Cannabisolie wordt gezien als wondermiddel voor de huid. Dit komt door de antibacteriële eigenschappen.

Hennep was één van de populairste pijnstillers voor de uitvinding van aspirine. In recentelijke jaren is er onderzoek gedaan naar THC in hennep en het voorkomen van de verkalking van aderen. Hennep wordt ook gebruikt bij de behandeling van heroïneverslaving en alcoholisme.

Nummer 2: Brandnetel

Er zijn twee soorten brandnetels. De grote brandnetel (Urtica dioica) en de kleine brandnetel (Urtica urens). De grote brandnetel staat voornamelijk bekend om zijn geneeskrachtige werking. Er zijn op het internet zat recepten te vinden voor brandnetelsoep en thee. Ondanks dat de plant ook bekend staat om zijn pijnlijke effect op de huid, heeft hij ontzettend veel voordelen. Brandnetel wordt gebruikt bij:

• De nieren en urinewegen (Blaasontsteking, prostaatproblemen, nierontsteking en nierstenen)
• Pijn (Gewrichtsklachten, spierpijn, hoofdpijn, bloeduitstortingen en blauwe plekken)
• Maag en darmklachten (Slechte spijsvertering, ontstekingen, diarree en constipatie).

De Romeinen gebruikten de plant om zichzelf warm te houden. Ze wreven de plant over hun huid of gebruikten olie in het geval van reuma. Hippocrates kwam er in 400 v.Chr. achter dat de brandnetel vochtafstotende eigenschappen had.

Brandnetels hebben grote hoeveelheden calcium, zink, silicium zwavel en vitaminen B. De kruid wordt ook gebruikt bij haaruitval, slechte haargroei en broze nagels. Brandnetelthee laat het lichaam van binnenuit zuiveren. Het werkt namelijk bloedzuiverend, verwijdert urinezuur. Bovendien zorgt het voor de aanmaak van rode bloedlichaampjes en ijzer- en kalkopname.

1: Ginseng

De minder bekende naam is ‘panax ginseng’. ´Pan´ betekent in het Grieks alles en ´axos´ betekent medicijn. Een alles genezend medicijn. In de westerse wetenschap geloofden ze lang niet in de werking van ginseng. Maar tegenwoordig hebben onderzoeken daadwerkelijk de geneeskrachtige werking van de wortel bevestigd. Ginseng wordt bijvoorbeeld gebruikt bij:

• Stress (Overwerktheid, gemoedstoestand, overspannenheid, werken onder druk, negatieve stemmingen)
• Diabetes (Lichaamszwakte, Bloedsuikerspiegel, huidjeuk, hypoglykemie en dorst)
• Gebruik als afrodisiacum (Overgangsklachten, menstruatiepijn, impotentie, erectiestoornissen, libidoverlies en steriliteit)

In Korea, Japan en China staat de wortel al meer dan 2000 jaar om zijn geneeskrachtige werking. Panax ginseng werd voor het eerst in 1710 in Japan gecultiveerd. Ginseng kwam in de vroege Middeleeuwen naar Europa. De wortel is toen gelijk verbannen in Europa. Het werd gezien als duivelsmiddel. Later was het weer toegestaan maar pas in de laatste 50 jaar zijn we in het westen weer  geïnteresseerd in ginseng. Ondertussen is de plant de meest onderzochte geneeskrachtige wortel. En door deze onderzoeken staat het eindelijk bekend om zijn goede werking.

Deze kruid staat dan ook absoluut bij ons op nummer 1. Hij bevat verreweg de meeste positieve en diverse geneeskrachtige kenmerken. Er zijn haast geen bijwerkingen bij minimaal gebruik. Ginseng is niet verslavend. Voor mensen met verslavingen helpt het zelfs bij de ontwenningsverschijnselen als ze stoppen. Let wel op dat je de normale dosis neemt.

Ben je geïnteresseerd in het maken van een voedselbos? Of heb je er al een en wil je weten welke bomen en gewassen niet mogen ontbreken in je tuin? We hebben voor je een top tien gemaakt. Zodat de keuze aan groen in je voedselbos wat makkelijker gemaakt wordt.

De lagen

Zoals we in onze blog “wat is een voedselbos” vertellen kennen de meeste voedselbossen zeven lagen. Als je midden in een voedselbos zou staan, vallen deze lagen je waarschijnlijk niet gelijk op. Maar deze lagen zijn belangrijk voor een goed functionerend voedselbos.

De verschillende lagen gaan van een voedselbos gaan van hoog naar laag: Het begint met grote notenbomen, gevolgd door wat kleinere fruitbomen. Daarna komen de fruitstruiken en op de bodem; groenten, kruiden en bloemen. Op en onder de grond heb je dan bijvoorbeeld nog knolgewassen en kruipers. En tussen dit alles door slingeren zich klimmers terwijl op oud hout paddenstoelen en zwammen groeien.

Een goed ontworpen voedselbos levert zo’n 9 maanden per jaar allerlei eetbare producten op. Maar je wil natuurlijk wel producten hebben die makkelijk te planten en te kweken zijn. Ook is het een optie om je overschot aan gewassen te verkopen en zo nog wat geld te verdienen. Met dit in gedachten volgt hier de top tien.

10. De walnotenboom

Walnotenbomen zijn bijzonder mooie bomen die al vele jaren in Nederland geplant worden. Ze zijn onderhoudsvrij en werpen makkelijk hun vruchten af. De bloeitijd van deze boom duurt van mei tot juni. Je hoeft niet zelf een ladder op te klimmen om de walnoten te plukken. Ze vallen namelijk zo, zelf van de boom af.

De boom is zelf bestuivend en winterhard. Als de boom volwassen is, dan is hij zo’n 10 tot 15 meter hoog. Ze moeten wel in het zonlicht staan in een open, doorwortelbare grond. Dus geen zure bosgrond of veengrond. Wat ook nog eens een mooi voordeel is; de walnotenboom verdrijft muggen. Je zult dus in de zomer zonder gestoken te worden heerlijk kunnen genieten van je voedselbos.

9. De appelboom

We snappen dat het lastig is te kiezen uit al die verschillende soorten fruitbomen. Uiteraard hangt je keuze samen met de voorkeur voor een smaak. Onder de appelbomen hebben we de Elstar uitgekozen als de beste. Een sappige appel met een rode blos, erg geschikt voor appelmoes of appelsap.

Elstar kan geplukt worden vanaf de tweede week van september tot eind september en is tot eind augustus te bewaren. Deze appelboom kan tot 6 meter lang groeien. Alle soorten fruitbomen moeten de eerste 2 tot 3 jaar ondersteund worden met boompalen en boombanden. Dit is om te voorkomen dat de boom scheef gaat groeien. In tegenstelling tot de notenboom moeten fruitbomen wel gesnoeid worden.

8. De perenboom

Ook bij de perenboom kun je uit verschillende soorten kiezen. Onze voorkeur ligt bij de Conference peer. Ongetwijfeld is dit de meest bekende perensoort. De Conference groeit namelijk op bijna alle ondergronden. Je moet er wel voor zorgen dat de grond niet te nat is en voedselrijk.

De boom moet op een zonnige plek staan, zodat er voldoende zonlicht op de peren kan vallen. De boom wordt zo’n 4 meter hoog. In april bloeit deze perenboom met witte bloesem. Rond september oogst je de peren. Je hoeft geen extra perenboom in de buurt te planten om een goede oogst te krijgen, want de boom is zelf bestuivend. Ideaal voor in een voedselbos, in plaats van de peren in de winkel te kopen, pluk je ze zo van de boom.

7. De bosbesstruik

De bosbes groeit aan lage struiken in het bos. De vrucht is prachtig donkerblauw gekleurd. De bosbes groeit laag aan de grond, terwijl de struik van een blauwe bes wel 2,5 meter hoog wordt.

Deze struik is sterk, bestand tegen slecht weer en geeft vrij veel fruit. De bessen zijn middelgroot en hebben een goede smaak. Ze rijpen in Augustus af en ze zijn zeer goed resistent tegen ziekten. De struik word ongeveer 1,5 tot 2 meter hoog en 150cm breed. Bosbessen rijpen één voor één af, en verdwijnen zoals vele bessen als sneeuw voor de zon. Dit is dankzij de merels en de lijsters. Dus als je wil profiteren van deze struik, wees de vogels dan voor.

6. Chinese bieslook

De ‘Allium ramosum’, of gewoon Chinese bieslook bloeit met lekker ruikende witte bloemen in de zomer. De bloemschermpjes zijn wat groter en opener dan die van gewone bieslook. Maar het eindproduct is hetzelfde. Chinese bieslook smaakt een beetje naar normale bieslook en een beetje naar knoflook.

De plant kan 20 tot 50 centimeter hoog worden. Hij bloeit in juli tot oktober in de zon of in halfschaduw. Chinese bieslook kan temperaturen aan tot -23°C.  Ze houden van een grond die voornamelijk droog is, maar niet te droog. Zorg ook voor een kalkrijke, goed bemeste grond. De Chinese bieslook kan meegekookt worden in warme gerechten. Chinese bieslook stimuleert de eetlust en spijsvertering en wordt in de Chinese keuken toegepast om haar vocht afdrijvende werking.

5. Druiven

Een goede druivenoogst is absoluut mogelijk in Nederland. En een voedselbos is hier de ideale plek voor. Druiven kweken is namelijk niet moeilijk. De beste tijd om een druif te planten is tussen september en maart. De druiven moeten echter wel in de volle zon staan. En het is een slim idee om eerst een steunconstructie neer te zetten om later de takken aan vast te binden. De plant kan een volgroeide lengte hebben van 4 meter.

Er zijn wel veel druivensoorten om uit te kiezen. Maar een goede druif om in je voedselbos te laten groeien is de Vitis vinifera ‘Bianca’. Dit soort is namelijk ziekteresistent en ook nog eens vorstbestendig. In augustus zijn de druiven gerijpt. Deze druif geeft een gemiddelde opbrengst, en is heerlijk om zo te plukken en rechtstreeks uit je voedselbos te eten. Je zou er ook eventueel wijn van kunnen maken.

4. Pastinaak

Het is een Europese historische wortelgroente met zoete smaak. Het is niet zonder reden dat de pastinaak veel verbouwd werd vanaf de Romeinse tijd tot de 17e eeuw. Het liefst groeien pastinaken in een lichte, wat zanderige grond. Pastinaken houden er van om een zonnig plekje te hebben.

Wat wel belangrijk is om te onthouden; pastinaak zaden hebben maar een kort leven. We raden dan ook aan om ze te kopen vlak voordat je ze wil planten. Zo heb je de hoogste kans om mooie pastinaken te krijgen. De pastinaak staat ook op de lijst om zijn lange houdbaarheid. Je kunt dit gewas namelijk na het telen, 2 tot 3 weken op een donkere koude plek bewaren.

3. De zoete aardappel

Het kweken is niet gebruikelijk met ons klimaat, toch is het mogelijk. De zoete aardappel moet op het zonnigste en warmste plekje in je voedselbos staan. De grond moet het liefst zo voedzaam en goed losgemaakt zijn. Zware kleigrond belemmert de groei en veroorzaakt schimmels. De zoete aardappel wordt vermeerderd met het pootgoed. Je stopt nieuwe, kleine aardappels in de grond. Deze groeien en zullen uiteindelijk een hoop nieuwe zoete aardappelen opleveren. Je doet dit het best in maart, april of mei.

De plant kent haast geen vijanden in onze gebieden, alleen slakken lusten de jonge blaadjes. Oogsten doe je vlak voor de eerste vorst, vanaf oktober/november. De plant is niet winterhard maar wel lang te bewaren. Ze worden steeds populairder. In vergelijking met vier jaar geleden gaan er namelijk dubbel zoveel over de toonbank.

2. Bramen

Ook een ideaal stuk fruit voor in je voedselbos; de braam. Hieronder vallen ook weer verschillende soorten. Een goed groeiende doorn-loze braam met een zeer goede productie en een lange oogsttijd is de ‘Black Satin’. De braam heeft erg opvallende roze bloemen en deze trekken veel bijen aan. De bloeitijd is van eind april tot begin juni. Hij kan tot wel 60 centimeter hoog worden.

De bramenplant staat graag in de volle zon. En uiteraard zijn deze ook bestand tegen de Nederlandse vorst. Ze groeien het best in een lichtzure grond en vragen dan ook een organische meststof. Wat mooi meegenomen is, de plant heeft geen doorns. Dat maakt de bramen dus een stuk makkelijker om te plukken, en ook gelijk kindvriendelijk.

1. Aardbeien

De makkelijkste manier voor aardbeien kweken is om mini-plantjes of volgroeide planten te kopen. Je kunt ook zelf de zaadjes kopen. Aardbeien zijn planten die van nature op schaduwrijke bosbodems voorkomen. Aardbeien kunnen in het voedselbos dus het beste ingezet worden als bodembedekkers. Er zijn echter wel verschillende soorten aardbeien: vroege, late en doordragers. Als je ze alle drie zou telen, dan verdeel je de oogst over een paar maanden in plaats van enkele weken.

Onthoudt ook dat je na twee tot drie jaar de aardbeienplanten moet vervangen. De beste planttijd voor nieuwe planten is april of juli-augustus. We raden de Fragaria ‘Ostara’ aan. Deze heeft grote sappige vruchten. Deze aardbei blijft doorbloeien en vruchten produceren. Je kunt de vruchten van juni tot ver in de herfst plukken. En van deze lekkere aardbeien kun je natuurlijk ook jam maken. De jam is ook leuk om te verkopen en zo dus bij te verdienen.

Handige websites

Deze top tien bestaat uit onze favorieten. Maar natuurlijk is de beste optie om zelf te kijken welke gewassen het beste op je wensen aansluiten. Daarom hebben we hieronder nog even een paar websites onder elkaar gezet. Op deze websites staat informatie over verschillende voedselbos gewassen.

• https://www.voedselbos.eu/catalog/index.html
• https://www.hetmoestuinhuis.nl/plantenlijst/
• http://www.thedesertecho.com/blog/food-forest-gardens-planting-guide/
• https://www.kienekweekcirkel.nl/achtergrond/54-verdieping/45-voedselbos
• https://www.hetkanwel.nl/2015/02/02/zo-richt-je-je-eetbare-tuin-het-beste/

Stel je voor. Je hoeft niet meer voor je groenten, fruit, noten en kruiden naar de supermarkt. Je kunt gewoon je achtertuin inlopen. Of naar een bos in de buurt gaan, en hier in de natuur de nodige dingen pakken. Een mooi concept? Dan zijn voedselbossen iets voor jou!

In deze blog vertellen we je over:

• Wat een voedselbos is.
• De verschillende lagen van het bos.
• Het aanleggen van een voedselbos en de kosten hiervan.
• De voordelen van een voedselbos.
• Waar je deze voedselbossen in Nederland kunt vinden.

Wat zijn voedselbossen?

‘Een voedselbos is een tuin of landschap opgezet als een natuurlijk ecosysteem, maar gericht op productie van voedsel en andere voor de mens bruikbare producten. Een goed functionerend voedselbos kan een aardige opbrengst per hectare opbrengen’.

Voedselbossen bevatten onder andere fruit- en notenbomen, struiken, meerjarige groenten, kruiden en wijnstokken.

Het plaatsen van veel verschillende soorten planten is erg nuttig omdat deze insecten aantrekken om de fruitgewassen te bestuiven.

Bostuinen zijn ’s werelds oudste vorm van landgebruik. Ze zijn ontstaan ​​in de prehistorie langs oerwouden en rivieroevers. Tijdens het proces van mensen die hun directe omgeving wilden verbeterden, werden nuttige bomen herkend, beschermd en verbeterd.

Terwijl ongewenste soorten werden weggehaald. Werden de beste, vreemde soorten uitgekozen en geplant in de omgeving van de verblijfplek.

De verschillende lagen

• De kroonlaag bestaat uit de grootste bomen. Het is gebruikelijk om notenbomen in deze laag te zien.
• De tweede laag bestaat uit de kleinere bomen. Denk hierbij aan de meest bekende fruitbomen.
• De struiklaag vult de gaten van een voedselbos. Meestal bestaat de struiklaag uit fruitstruiken die het hele seizoen door fruit geven.
• In de kruidlaag duiken kruidachtige planten en groenten op waar ze kleine stukjes zonlicht kunnen vinden.
• De horizontale laag heeft de bodembedekkers. Deze zijn goed aangepast aan de schaduwrijke omgevingen.
• De ondergrondse laag wordt beschermd door de horizontale laag. Hier groeien de ondergrondse groenten.
• De verticale laag, deze klimmers gebruiken de kroonlaag om zo goed mogelijk te kunnen groeien. Denk hierbij aan de druif bijvoorbeeld.

Een voedselbos aanleggen

Voedselbossen hebben veel voordelen. Ze verstoren de grond niet. In tegenstelling tot eenjarige landbouw. Een voedselbos verrijkt juist de bodem en heeft hiermee een positieve invloed op de biodiversiteit.

Wanneer de bladeren vallen en planten afsterven in de herfst, zorgt dit voor een rijke composterende bodemlaag, en zo helpt dit de grond ook weer. Daardoor kan het voedselbos helpen om land, biodiversiteit en leefgebied te herstellen. En tegelijkertijd een eetbare opbrengst te geven.

Kosten voedselbossen

De kosten hangen uiteraard af van de grootte van het voedselbos. De ontwikkelkosten van een voedselbos kun je uitrekenen. Het totale kostenplaatje hangt af van meerdere factoren.

De belangrijkste zijn:

• De grondaankoop
• Ontwerpkosten
• De grondaankoop
• De aanleg en infrastructuur

De kosten van de benodigde planten liggen daarentegen lager omdat een voedselbos bijna alleen werkt met permanente gewassen. Dus je hoeft niet elk seizoen nieuwe planten te kopen. Voor grote bossen gaat ‘De Stichting Voedselbosbouw NL’ uit van een prijs van 30.000 euro per hectare. Bij een voedselbos zul je dus eerst moeten investeren, voordat je kunt profiteren.

In de beginfase worden bomen gekocht en geplant, de waterhuishouding moet aangepast worden en de bodem moet bedekt worden met organisch materiaal. In deze fase zal de opbrengst nog beperkt zijn, maar over de jaren heen zal de productie flink groter worden.

De voordelen van voedselbossen

Een flinke investering dus een voedselbos. Maar er zitten veel voordelen aan. Zoals:

• Een hectare voedsel bos produceert in één jaar gemiddeld ruim twee keer meer biomassa dan een hectare landbouwgrond. En dat gaat helemaal vanzelf. Zonder dat daar kunstmest of pesticiden voor nodig zijn.
• Een voedselbos is door zijn opbouw, bestand tegen droogte en overstromingen.
• Bovendien blijft de bodem vruchtbaar. Ook kan een voedselbos worden gebruikt om vervuilde bodems weer gezond te maken.
• De bodemerosie en waterafvoer wordt vanzelf beheerst.
• Voedselbossen worden voorzien van hun eigen voedingsbehoeften, door jaarlijkse bladval.
• Aangezien het voedsel wat je uit de bossen haalt, volledig biologisch is. Helpt dit mee aan een goede gezondheid doordat je geen onnatuurlijk stoffen eet.
• Uitstekend voor dieren in het wild. Ze kunnen van het voedselbos hun leefomgeving maken. Daarbij worden ook de goede insecten aangetrokken.
• Zonlicht wordt veel effectiever gebruikt dan bij monocultuur systemen.
• Het ziet er mooi uit. En voor kinderen bieden ze geweldige ruimtes voor spelen, leren en ontspannen.

De opzet van een klein voedselbos aan huis.

Als je zelf een voedselbos wilt beginnen moet je als eerst een geschikte plek vinden.

Je kunt bijvoorbeeld een ongebruikt deel van je tuin transformeren tot een mini-voedselbos. Dit kan een onbelangrijk stuk grond zijn in je tuin, bijvoorbeeld naast de garage of bijvoorbeeld achter een schuur.

Ook is het als je een voedselbos gaat maken, waarschijnlijk een goed idee om je dieet aan te passen. Om zo meer dingen op te nemen die een bostuin kan produceren. Natuurlijk kun je ook enkele niet-vaste planten plaatsen, of gewoon een deel van je tuin als klein voedselbos hebben. En een ander deel gebruiken om je uien, salades, aardappelen, kool en andere eenjarige gewassen te laten groeien.

Voedselbossen in Nederland zelf ervaren

Ben je enthousiast geworden? En zou je zelf wel eens een voedselbos met je eigen ogen willen zien. Dat kan op meerdere plekken in Nederland. In veel voedselbossen worden rondleidingen gegeven.

Ten slotte hebben we de voedselbossen in Nederland voor je op een rijtje gezet per provincie.   Staat er een voedselbos nog niet tussen die er wel tussen moet? Dan kun je ons mailen via info@vrijbuitersnest.nl en voegen we het aan de lijst toe.

Overijssel:

• Landgoed Roggebotstaete – Vossemeerdijk 6, Dronten
• Generatietuin Wierden – Akkerwal 2A, Wierden
• Modderbaard – Twekkelerweg, Enschede
• Tuin Smakelijk – Anthonkiusstraat 38, Hengelo

Gelderland:

• Fruitproeverij Zandberg – Zandbergseweg 7a, Rijswijk
• Creative Garden – Bornsesteeg 87, Wageningen
• Voedselbos de Park – De Park 10, Elst

Noord-Brabant:

• Ecodorp Boekel – Klein Rondeel 109, Boekel
• Het Eibernest – Hogebrug 3, Liessel

Utrecht:

• Voedselbos Haarzuilens – Thematerweg 5, Haarzuilens

Zuid-Holland:

• Voedselbos Bilderdam – Bilderdam 32, Ter Aar
• Voedselpark Gnephoek– Zaagmolenweg 18, Alphen aan den Rijn
• Voedselbos BuitenZinnig – Middelweg 1, Dordrecht

Noord-Holland:

• Bio-boomsland – De Laars 79, Enkhuizen
• Mijn stadstuin – Nico Broekhuysenweg 22, Amsterdam
• Voedselbos Metabolic – Meteorenweg 272, Amsterdam

Flevoland:

• Voedselbos Sieradenbuurt – Sieradenbuurt, Almere
• Paradijsvogelbosje – Paradijsvogelweg 10, Almere

Friesland:

• Dorpstuin Hurdegaryp – De Bolle 38, Hurdegaryp
• Voedselbos Leeuwarden – Vierhuisterweg 1, Leeuwarden

Limburg:

• Voedselbos Sualmana – Kerkebroekweg 50, Roermond

Groningen:

• Helleborus – Engelberterweg 96, Groningen

Drenthe:

• Medume – Schoonloërweg 9443, Schoonloo

Kortom; er zijn dus genoeg voedselbossen te vinden in Nederland. We raden dan ook zeker aan om deze een keer te bezoeken. Er valt erg veel te ontdekken, en er is nog een reden waarom. Het is  enorm gezond, leerzaam, en leuk om een dagje de natuur in te stappen.

Aquaponics

Aquaponics is de meest efficiënte methode om voedsel te verbouwen, door aquacultuur en hydrocultuur te combineren in een gesloten systeem. In deze blog vertellen we je alles wat je moet weten over aquaponics.

Zo ontdek je;

• wat aquaponics precies is
• hoe een aquaponicsyteem werkt
• wat je nodig hebt om te starten
• wat de voor- en nadelen zijn
• hoe de toekomst van aquaponics eruit ziet.

Wat is aquaponics precies?

Aquaponics is een systeem voor het kweken van vissen en planten tegelijkertijd. Vissen produceren onder andere door hun ontlasting afvalstoffen die veranderen in nitraten en ammoniak. Een hoge concentratie van nitraat en ammoniak in het water is niet goed voor de vissen, maar ze zijn geweldige meststof voor planten. Terwijl de planten deze voedingsstoffen opnemen zuiveren ze het water en voegen zuurstof aan het water toe, wat in ruil daarvoor weer nodig is voor de vissen.

Aquaponics is geen nieuw concept. De eerste vormen van aquaponics-systemen werden al gebruikt door de oude Azteken rond 1000 na Christus. Moderne aquaponics is iets meer hightech, maar het is nog steeds een efficiënte en milieuvriendelijke manier om voedsel te produceren.

Hoe werkt het?

Het woord aquaponics komt van de woorden aquacultuur (het telen van vissen of andere dieren op waterbasis). En het woord hydrocultuur (waar planten worden gekweekt in een steriele tank of volledig in water). Het hele idee bestaat uit drie stappen.

• De vissen krijgen voedsel en produceren hierdoor ammoniakrijke afval. Dit afval verspreidt zich in het water. Het effluent-rijke water is giftig voor vissen in hoge concentraties. Maar ze zijn essentieel voor plantengroei, dus wordt het afvalwater naar de kweekbedden gepompt. In plaats van dat je kunstmest moet geven aan de planten zelf, zorgen de vissen hiervoor. En de zuurstof die de planten afgeven, zijn weer nodig voor de vissen.

• De bacteriën die in de kweekbedden groeien, helpen onzuiverheden af te breken en als gevolg daarvan blijft stikstof achter, wat een essentiële voedingsstof is voor planten.

• De plantenwortels filteren het water dat nu voedingsstoffen voor de vissen bevat en wordt terug naar de vissen gepompt. De cyclus herhaalt zich dan.

Waar uit bestaat een aquaponicssysteem?

Een standaard aquaponics systeem bestaat uit drie basisdelen die samenwerken:

• De vis tank: Hierin leven de vissen.
• Een broeibed: Hier groeien de planten.
• Een pomp: Het hoofd van het systeem dat het water rond pompt.

Online zijn er verschillende websites waar je de benodigdheden voor een aquaponics systeem kunt halen. Het blijft wel iets wat je het beste zelf in elkaar kunt zetten.

Benodigdheden:

Voor Aquaponics heb je twee onderdelen nodig. Het gedeelte aquacultuur, dit bestaat uit een aquarium met vissen of waterdieren. En een hydrocultuur bestaande uit een bak met planten. Een Aquaponicssysteem bestaat verder uit een tank. Opgegeten voedsel en afvalstoffen worden bewaard hier. En een bio filter waar bacteriën kunnen groeien en de ammoniak in het water kunnen omzetten in nitraat.

Welke groenten en vissen kunnen erin?

Het soort vis dat je gebruikt in aquaponics heeft geen effect op de gewassen die verbouwd worden. Maar uit welke vissen kun je kiezen? En wil je bijvoorbeeld eetbare vissen, of ga je alleen maar de groenten oogsten?

Veel groene bladgroenten groeien prima in een aquaponics systeem, maar dit zijn de meest geschikte soorten:

• Kool, sla, basilicum, tomaten, okra, meloen, bonen, erwten, koolrabi, waterkers, radijs, aardbeien, uien, rapen, pastinaak, paprika, komkommer, snijbiet, spinazie en bloemkool.

Als je gaat besluiten welke vissen je erin wil, moet je je eerst afvragen of je met koud of warm water wil werken. Een paar vissen voor een koud water systeem zijn:

• Forel, rietvoorn, karper, Europese meerval, baars en de goudvis.

Deze koudwatervissen zijn een goede keuze voor als je de tijd hebt om langzaam op te starten met je eigen aquaponics systeem. Een alternatief is werken met warmwatervissen. Hierbij is de toevoer van energie om de temperatuur goed te houden uiteraard lastiger. Maar het voordeel is een veel snellere oogst. Aquaponics kunnen werken met:

• Omegabaars, Afrikaanse meerval, tilapia, Barramundi, zilverbaars en de graskarper.

Wat maakt aquaponics zo interessant?

Aquaponics is een van de groenste en meest unieke manieren om voedsel te verbouwen. Omdat de enige energie die het nodig heeft elektrisch is, kun je gemakkelijk gebruik maken van zonne-, wind- of waterkrachtbronnen.

Aquaponicsystemen zien er uit alsof ze veel water nodig hebben. In werkelijkheid gebruiken ze eigenlijk, maar 10% van het water dat nodig is voor landbouw op het veld. In plaats van water te lozen of te verspillen, recirculeren aquaponicsystemen het water erg effectief. Wat ook interessant is, is dat je het hele jaar door je eigen groenten kunt verbouwen. Doordat er in de meeste gevallen gebruik gemaakt wordt van ledlampen. Het is ook enorm handig in gebieden waar droogte heerst, omdat er geen kostbaar water verspild wordt.

Overigens produceert een aquaponicsysteem minstens 10 keer meer gewassen in dezelfde hoeveelheid ruimte als de traditionele landbouw. De belasting voor de natuur is dus velen malen minder en de ecologische voetafdruk wordt aanzienlijk verkleint.

Kosten aquaponics:

De kosten van een mini aquaponics systeem liggen vrij laag.

Een populair binnenhuis systeem kan gemaakt worden met onderdelen gekocht bij de IKEA. Uitgerekend kom je bij dit systeem qua kosten op ongeveer 110 euro uit, inclusief vissen en plantjes. Natuurlijk is de grootte van het systeem de belangrijkste factor in het kostenplaatje.

Bruikbare voorbeelden:

Wij hebben hieronder 7 eenvoudige aquaponics systemen die je gemakkelijk zelf kunt maken, op een rijtje gezet.

1. Aquaponics in een emmer: Een systeem waarmee je fouten kunt maken zonder dat het veel geld kost. Erg simpel concept, goed om mee te beginnen.
2. PVC Aquaponics systeem: Een op-zwaartekracht-gebaseerd systeem. Door verticaal te groeien, kun je twee keer zoveel produceren als je kunt groeien met een standaard hydrocultuursysteem.
3. Shelfponics: Door bijvoorbeeld een boekenkast te gebruiken kun je met dit systeem veel planten op een klein oppervlakte kwijt.
4. Aquaponics in je tuin: Als je er de ruimte voor hebt in je tuin en de voorkeur geeft aan een systeem buiten, is dit een zeer eenvoudig systeem ongeveer 150 euro kost in benodigdheden. Ook heb je maar een dag of twee nodig om het op te bouwen. Een kleinschalig project, geschikt voor je balkon of een klein tuintje.
5. DIY goudvis vijvertje & aquaponics: Dit systeem gebruikt een houten krat van ongeveer 450 liter, gemaakt van dik multiplex en uitgerust met plastic vijverfolie.
6. Zonnetoren aquaponics: Het torensysteem op zonne-energie is een goed off-grid systeem door gebruik te maken van twee zonnepanelen.
7. Mason jar aquaponics: Een makkelijke manier om in het klein kruiden te verbouwen. In een glazen pot doe je een betta visje die het water schoon zal houden en de kruiden met voedingstoffen voorziet.

Voor- en nadelen:

Het klinkt dus als een ontzettend goed alternatief voor heb verbouwen van groenten. Maar zoals bij elk systeem, zitten er haken en ogen aan. Hieronder zet ik de voor-nadelen ze voor je op een rijtje.

Voordelen:

• Vermindert het energieverbruik voor het planten, oogsten en verzenden van voedsel. Dit verminderd dus de uitstoot van CO2.
• Elimineert het gebruik van kunstmatige chemicaliën.
• Door het zelf te produceren hoeft er geen vervoer (van en naar de supermarkt) plaatste vinden.
• Aquaponics kunnen zowel in een binnen- als buitensysteem worden gebruikt.
• Een aquaponics systeem kun je eenvoudig zelf in elkaar zetten met behulp van informatie op het internet.
• Je hebt geen last meer van onkruid.
• Aquaponics systemen bestaan in alle afmetingen, van een klein aquarium tot grote commerciële bedrijven.

Nadelen:

• De kosten van het voer van de vissen kan erg hoog oplopen naarmate er meer vissen in het aquaponicsysteem komen.
• Technische problemen kunnende kop opsteken.
• Je kunt een beperkt aantal vissen houden.
• Bij een buitensysteem ben je in sommige gevallen afhankelijk van de weersomstandigheden.
• Je moet de pH-waarde van het water goed in de gaten houden.

De toekomst van aquaponics:

Tegen 2050 zal ruim 80% van de bevolking in stedelijke gebieden wonen. Schattingen stellen dat de mensheid zal groeien met ruim 3 miljard. Om deze mensen te voeden, is het verbouwen van gewassen met aquaponics een uitstekende optie.

Het zou de uitstoot van CO2 ook verminderen. De gewassen worden namelijk dicht bij de mensen verbouwd, dit betekent minder gebruik van vervoer. De gewassen groeien onder ledlampen die het zonlicht nabootsen. Een nadeel hiervan is dat de ledlampen slechts een efficiëntie hebben van 28%. Als ervoor een systeem met alleen kunstlicht gekozen wordt, lopen de stroomkosten hoog op.

Op het dak van een oude Philips fabriek in Den Haag stond de grootste stadsboerderij van Europa. Het eerste aquaponics bedrijf in Nederland. Ze noemden zichzelf Urban Farmers. Toch is Urban Farmers failliet nu. Een mogelijkheid is dat dit komt omdat, de bedrijven die bezig zijn met aquaponics zich vooral focussen op dat het biologisch verantwoord is. Ze verdienen (nog) niet echt hun geld met het verkopen van de geteelde groentes. Het verdienmodel is meer gericht op rondleidingen die de bedrijven geven. De helft van de bedrijven die deze aquaponics toepast, maakt verlies. Om aquaponics te kunnen gebruiken in je bedrijf, heb je extra kennis nodig. Die arbeidskrachten zijn duur en moeilijk terug te verdienen.

Hoe de toekomst van de landbouw en aquaponics eruit ziet, is dus nog niet zeker. Wel is het bekend dat kleinschalige aquaponics systemen erg geliefd zijn bij mensen die zich willen focussen op duurzaam leven. De tuinbouw zoals we die in Nederland kennen levert wel winst op. Aquacultuur is winstgevend. De voorwaarden zijn wel dat de kosten van het voedsel (voor de vissen) en elektriciteit (verwarming) worden beheerst.

Zuiver water is erg belangrijk. Het meest toegepaste natuurlijke zuiveringssysteem is het helofytenfilter. Maar wat is het nu eigenlijk precies? Hoe werkt het? En welke soort heb je nodig? We hebben een blog geschreven met de nodige informatie.

Het is allemaal een best lastig en technisch verhaal. Maar om het wat makkelijker te maken hebben we de hoofdvragen proberen te beantwoorden. Zoals:

• Wat is een helofytenfilter?
• Wat zijn helofyten?
• Welke voorbeelden van helofytenfilters zijn er?
• Hoe werkt een helofytenfilter?
• Een verticaal of een horizontaal helofytenfilter?
• Wat zijn de voordelen en de nadelen?

Wat is een helofytenfilter?

Het korte antwoord: een off-grid rioleringssysteem.

Bij tiny house projecten is geen aansluiting op het riolering. Deze huisjes gebruiken een zogenaamd droogtoilet. De ontlasting komt hierbij op een composthoop. De urine gaat, samen met het afwas- en douchewater door een filter. Het filter zuivert afvalwater tot praktisch drinkbaar water. Zo’n filter wordt een helofytenfilter genoemd.

Het bestaat uit een gebied met weinig waterstroom. Hier werken planten en bacteriën met de “soep” van moeder natuur. Dit zijn micro-organismen die voedingsstoffen en fijne sedimenten uit het water verwijderen.

Helofyten

Het filter reinigt met helofyten (moerasplanten) het afvalwater. De wortels van deze planten nemen een groot deel van de zuivering voor hun rekening.

Helofyten is de verzamelnaam van planten die boven water groeien, maar met hun wortels in natte grond groeien. Zelfs in de waterbodem waar geen zuurstof is, kunnen ze wortelen. Helofyten kunnen namelijk zelf zuurstof naar hun wortels transporteren. Dit zuurstoftransport is dé eigenschap van helofyten.

Helofytenfilters kunnen bijvoorbeeld ook gebruikt worden voor de zuivering van vervuild regenwater van straten en parkeerplaatsen.

Voorbeelden van helofytenfilters

Er bestaan drie verschillende varianten helofytenfilters, namelijk:

• Verticaal (voor zwaar vervuild water)

In het verticaal doorstromend helofytenfilter verblijft het water langer dan andere systemen. Dit zorgt voor een maximale werking van het filter.

• Horizontaal (voor licht tot matig vervuild water)

Een iets ingewikkelder filter. Hierbij stroomt het afvalwater onder het oppervlakte van het moeras. Het wordt aan de ene kant in het filter gepompt en aan de andere kant weer uit het filter gepompt. Dit type filter heeft als ondergrond grof zand en grind.

• Vloeiveld (voor grote hoeveelheden licht vervuild water)

Het makkelijkste filter van de drie is het vloeiveld. Hierbij stroomt het water over de bodem van het moeras tussen de planten door. Vloeivelden werden vroeger  aangelegd in de buurt van aardappelzetmeel- of suikerfabrieken.

Hoe werkt een helofytenfilter?

We weten nu dat er drie varianten filters zijn, maar hoe werken deze eigenlijk?

• De werking van het verticale helofytenfilter:

Dit is het meest bekende helofytenfilter in Nederland. Het afvalwater wordt bij dit type boven op het filter gepompt. Het water wordt overal op het filter gepompt. Hierna zakt het langs de wortels van de planten omlaag en zuigt het lucht achter zich aan. Dit geeft de beste omstandigheden voor de bacteriën die het afvalwater kunnen zuiveren. Het zijn dus niet de planten die het water zuiveren, maar de bacteriën.

• De werking van het horizontale helofytenfilter:

Bij het horizontale helofytenfilter blijft het afvalwater altijd onder de grond. Het komt niet in contact met de buitenlucht. Het te zuiveren water stroomt in horizontale richting door het filtersubstraat. In veel gevallen kan het water zonder pomp, in het helofytenfilter stromen. De helofyten nemen zuurstof op uit de lucht en brengen deze naar de wortels. Via de wortels wordt de zuurstof verdeeld in het helofytenfilter. Het water wordt gezuiverd terwijl het langs helofytenfilter stroomt.

• De werking van het vloeiveld:

Het vloeiveld is het oudste type helofytenfilter. Het afvalwater in het vloeiveld stroomt bovengronds tussen de stengels van rietplanten door.

Doordat de meeste van de fabrieken waar vloeivelden waren door schaalvergroting verdwenen zijn, zijn veel vloeivelden veranderd in natuurgebieden. Vloeivelden zijn dus niet meer echt van toepassing anno 2019. Daarom wordt dit in deze blog niet verder beschreven.

Een verticaal of een horizontaal helofyten filter?

Bij het verticale filter wordt het afvalwater boven op het filter gepompt. Omdat dit echter onder de grond gebeurt, ontstaat er geen stankoverlast.

Een horizontaal filter is, doordat er geen pomp nodig is, makkelijker om op te bouwen.

Het is niet zonder reden dat de verticale variant het meest gebruikte helofytenfilter is in Nederland. Deze heeft namelijk een stuk minder oppervlakte nodig. Voor de zuivering van bv. 93 m³/j (twee-persoons huishouden) is ongeveer 2m² rietveld nodig. Hierdoor liggen de kosten ook lager. Het voordeel van een verticaal helofytenfilter is ook dat het een overzichtelijker systeem is.

Daarbij wordt een horizontaal filter gebruikt bij licht vervuild bedrijfswater, zwemwater, vijvers, water van wegen en vervuild oppervlaktewater. De verticale versie reinigt vervuild afvalwater, huishoudelijk afvalwater, bedrijfsafvalwater of proceswater.

De voor en nadelen van een helofytenfilter

Voordelen:

• Helofytenfilters stinken niet (Daar is een duidelijke reden voor: afvalwater stinkt vooral wanneer het in aanraking komt met zuurstof.)
• Het is het meest duurzame en energiezuinige systeem op de markt.
• Dat mensen zich niet hoeven aan te passen. (Het helofytenfilter kan alles verwerken.)
• Veroorzaakt geen ongedierte
• Helofytenfilters vereisen erg weinig onderhoud.

Nadelen:

• Je kunt niet teveel bacteriedodende schoonmaakmiddelen wegspoelen. (Door de bacteriën en schimmels in het systeem, wordt overmatig gebruik van bijvoorbeeld chloor en bleek afgeraden)
• Er is een verminderde werking bij lage temperaturen buiten.
• Je hebt voldoende ruimte nodig

Conclusie

Helofytenfilters worden al jarenlang succesvol toegepast.

De filters zuiveren het op een natuurlijke manier, zonder tussenkomst van veel techniek. Dit zijn de grootste voordelen van een helofytenfilter:

• Lage energieverbruik
• Zeer efficiënte zuivering
• Minimale onderhoud
• Lange levensduur
• Natuurlijk uiterlijk

Samengevat zijn helofytenfilters dé perfecte oplossing voor situaties waar natuurlijke reinigingsmanieren nodig zijn. Dus zeker voor mensen die naar een zelfvoorzienend off-grid bestaan streven, is zo’n filter absoluut een must have.