Aquaponics

Aquaponics is de meest efficiënte methode om voedsel te verbouwen, door aquacultuur en hydrocultuur te combineren in een gesloten systeem. In deze blog vertellen we je alles wat je moet weten over aquaponics.

Zo ontdek je;

• wat aquaponics precies is
• hoe een aquaponicsyteem werkt
• wat je nodig hebt om te starten
• wat de voor- en nadelen zijn
• hoe de toekomst van aquaponics eruit ziet.

Wat is aquaponics precies?

Aquaponics is een systeem voor het kweken van vissen en planten tegelijkertijd. Vissen produceren onder andere door hun ontlasting afvalstoffen die veranderen in nitraten en ammoniak. Een hoge concentratie van nitraat en ammoniak in het water is niet goed voor de vissen, maar ze zijn geweldige meststof voor planten. Terwijl de planten deze voedingsstoffen opnemen zuiveren ze het water en voegen zuurstof aan het water toe, wat in ruil daarvoor weer nodig is voor de vissen.

Aquaponics is geen nieuw concept. De eerste vormen van aquaponics-systemen werden al gebruikt door de oude Azteken rond 1000 na Christus. Moderne aquaponics is iets meer hightech, maar het is nog steeds een efficiënte en milieuvriendelijke manier om voedsel te produceren.

Hoe werkt het?

Het woord aquaponics komt van de woorden aquacultuur (het telen van vissen of andere dieren op waterbasis). En het woord hydrocultuur (waar planten worden gekweekt in een steriele tank of volledig in water). Het hele idee bestaat uit drie stappen.

• De vissen krijgen voedsel en produceren hierdoor ammoniakrijke afval. Dit afval verspreidt zich in het water. Het effluent-rijke water is giftig voor vissen in hoge concentraties. Maar ze zijn essentieel voor plantengroei, dus wordt het afvalwater naar de kweekbedden gepompt. In plaats van dat je kunstmest moet geven aan de planten zelf, zorgen de vissen hiervoor. En de zuurstof die de planten afgeven, zijn weer nodig voor de vissen.

• De bacteriën die in de kweekbedden groeien, helpen onzuiverheden af te breken en als gevolg daarvan blijft stikstof achter, wat een essentiële voedingsstof is voor planten.

• De plantenwortels filteren het water dat nu voedingsstoffen voor de vissen bevat en wordt terug naar de vissen gepompt. De cyclus herhaalt zich dan.

Waar uit bestaat een aquaponicssysteem?

Een standaard aquaponics systeem bestaat uit drie basisdelen die samenwerken:

• De vis tank: Hierin leven de vissen.
• Een broeibed: Hier groeien de planten.
• Een pomp: Het hoofd van het systeem dat het water rond pompt.

Online zijn er verschillende websites waar je de benodigdheden voor een aquaponics systeem kunt halen. Het blijft wel iets wat je het beste zelf in elkaar kunt zetten.

Benodigdheden:

Voor Aquaponics heb je twee onderdelen nodig. Het gedeelte aquacultuur, dit bestaat uit een aquarium met vissen of waterdieren. En een hydrocultuur bestaande uit een bak met planten. Een Aquaponicssysteem bestaat verder uit een tank. Opgegeten voedsel en afvalstoffen worden bewaard hier. En een bio filter waar bacteriën kunnen groeien en de ammoniak in het water kunnen omzetten in nitraat.

Welke groenten en vissen kunnen erin?

Het soort vis dat je gebruikt in aquaponics heeft geen effect op de gewassen die verbouwd worden. Maar uit welke vissen kun je kiezen? En wil je bijvoorbeeld eetbare vissen, of ga je alleen maar de groenten oogsten?

Veel groene bladgroenten groeien prima in een aquaponics systeem, maar dit zijn de meest geschikte soorten:

• Kool, sla, basilicum, tomaten, okra, meloen, bonen, erwten, koolrabi, waterkers, radijs, aardbeien, uien, rapen, pastinaak, paprika, komkommer, snijbiet, spinazie en bloemkool.

Als je gaat besluiten welke vissen je erin wil, moet je je eerst afvragen of je met koud of warm water wil werken. Een paar vissen voor een koud water systeem zijn:

• Forel, rietvoorn, karper, Europese meerval, baars en de goudvis.

Deze koudwatervissen zijn een goede keuze voor als je de tijd hebt om langzaam op te starten met je eigen aquaponics systeem. Een alternatief is werken met warmwatervissen. Hierbij is de toevoer van energie om de temperatuur goed te houden uiteraard lastiger. Maar het voordeel is een veel snellere oogst. Aquaponics kunnen werken met:

• Omegabaars, Afrikaanse meerval, tilapia, Barramundi, zilverbaars en de graskarper.

Wat maakt aquaponics zo interessant?

Aquaponics is een van de groenste en meest unieke manieren om voedsel te verbouwen. Omdat de enige energie die het nodig heeft elektrisch is, kun je gemakkelijk gebruik maken van zonne-, wind- of waterkrachtbronnen.

Aquaponicsystemen zien er uit alsof ze veel water nodig hebben. In werkelijkheid gebruiken ze eigenlijk, maar 10% van het water dat nodig is voor landbouw op het veld. In plaats van water te lozen of te verspillen, recirculeren aquaponicsystemen het water erg effectief. Wat ook interessant is, is dat je het hele jaar door je eigen groenten kunt verbouwen. Doordat er in de meeste gevallen gebruik gemaakt wordt van ledlampen. Het is ook enorm handig in gebieden waar droogte heerst, omdat er geen kostbaar water verspild wordt.

Overigens produceert een aquaponicsysteem minstens 10 keer meer gewassen in dezelfde hoeveelheid ruimte als de traditionele landbouw. De belasting voor de natuur is dus velen malen minder en de ecologische voetafdruk wordt aanzienlijk verkleint.

Kosten aquaponics:

De kosten van een mini aquaponics systeem liggen vrij laag.

Een populair binnenhuis systeem kan gemaakt worden met onderdelen gekocht bij de IKEA. Uitgerekend kom je bij dit systeem qua kosten op ongeveer 110 euro uit, inclusief vissen en plantjes. Natuurlijk is de grootte van het systeem de belangrijkste factor in het kostenplaatje.

Bruikbare voorbeelden:

Wij hebben hieronder 7 eenvoudige aquaponics systemen die je gemakkelijk zelf kunt maken, op een rijtje gezet.

1. Aquaponics in een emmer: Een systeem waarmee je fouten kunt maken zonder dat het veel geld kost. Erg simpel concept, goed om mee te beginnen.
2. PVC Aquaponics systeem: Een op-zwaartekracht-gebaseerd systeem. Door verticaal te groeien, kun je twee keer zoveel produceren als je kunt groeien met een standaard hydrocultuursysteem.
3. Shelfponics: Door bijvoorbeeld een boekenkast te gebruiken kun je met dit systeem veel planten op een klein oppervlakte kwijt.
4. Aquaponics in je tuin: Als je er de ruimte voor hebt in je tuin en de voorkeur geeft aan een systeem buiten, is dit een zeer eenvoudig systeem ongeveer 150 euro kost in benodigdheden. Ook heb je maar een dag of twee nodig om het op te bouwen. Een kleinschalig project, geschikt voor je balkon of een klein tuintje.
5. DIY goudvis vijvertje & aquaponics: Dit systeem gebruikt een houten krat van ongeveer 450 liter, gemaakt van dik multiplex en uitgerust met plastic vijverfolie.
6. Zonnetoren aquaponics: Het torensysteem op zonne-energie is een goed off-grid systeem door gebruik te maken van twee zonnepanelen.
7. Mason jar aquaponics: Een makkelijke manier om in het klein kruiden te verbouwen. In een glazen pot doe je een betta visje die het water schoon zal houden en de kruiden met voedingstoffen voorziet.

Voor- en nadelen:

Het klinkt dus als een ontzettend goed alternatief voor heb verbouwen van groenten. Maar zoals bij elk systeem, zitten er haken en ogen aan. Hieronder zet ik de voor-nadelen ze voor je op een rijtje.

Voordelen:

• Vermindert het energieverbruik voor het planten, oogsten en verzenden van voedsel. Dit verminderd dus de uitstoot van CO2.
• Elimineert het gebruik van kunstmatige chemicaliën.
• Door het zelf te produceren hoeft er geen vervoer (van en naar de supermarkt) plaatste vinden.
• Aquaponics kunnen zowel in een binnen- als buitensysteem worden gebruikt.
• Een aquaponics systeem kun je eenvoudig zelf in elkaar zetten met behulp van informatie op het internet.
• Je hebt geen last meer van onkruid.
• Aquaponics systemen bestaan in alle afmetingen, van een klein aquarium tot grote commerciële bedrijven.

Nadelen:

• De kosten van het voer van de vissen kan erg hoog oplopen naarmate er meer vissen in het aquaponicsysteem komen.
• Technische problemen kunnende kop opsteken.
• Je kunt een beperkt aantal vissen houden.
• Bij een buitensysteem ben je in sommige gevallen afhankelijk van de weersomstandigheden.
• Je moet de pH-waarde van het water goed in de gaten houden.

De toekomst van aquaponics:

Tegen 2050 zal ruim 80% van de bevolking in stedelijke gebieden wonen. Schattingen stellen dat de mensheid zal groeien met ruim 3 miljard. Om deze mensen te voeden, is het verbouwen van gewassen met aquaponics een uitstekende optie.

Het zou de uitstoot van CO2 ook verminderen. De gewassen worden namelijk dicht bij de mensen verbouwd, dit betekent minder gebruik van vervoer. De gewassen groeien onder ledlampen die het zonlicht nabootsen. Een nadeel hiervan is dat de ledlampen slechts een efficiëntie hebben van 28%. Als ervoor een systeem met alleen kunstlicht gekozen wordt, lopen de stroomkosten hoog op.

Op het dak van een oude Philips fabriek in Den Haag stond de grootste stadsboerderij van Europa. Het eerste aquaponics bedrijf in Nederland. Ze noemden zichzelf Urban Farmers. Toch is Urban Farmers failliet nu. Een mogelijkheid is dat dit komt omdat, de bedrijven die bezig zijn met aquaponics zich vooral focussen op dat het biologisch verantwoord is. Ze verdienen (nog) niet echt hun geld met het verkopen van de geteelde groentes. Het verdienmodel is meer gericht op rondleidingen die de bedrijven geven. De helft van de bedrijven die deze aquaponics toepast, maakt verlies. Om aquaponics te kunnen gebruiken in je bedrijf, heb je extra kennis nodig. Die arbeidskrachten zijn duur en moeilijk terug te verdienen.

Hoe de toekomst van de landbouw en aquaponics eruit ziet, is dus nog niet zeker. Wel is het bekend dat kleinschalige aquaponics systemen erg geliefd zijn bij mensen die zich willen focussen op duurzaam leven. De tuinbouw zoals we die in Nederland kennen levert wel winst op. Aquacultuur is winstgevend. De voorwaarden zijn wel dat de kosten van het voedsel (voor de vissen) en elektriciteit (verwarming) worden beheerst.